مقدمه
در سال‌های اخیر، موجی از محصولات تحت عنوان «طب اسلامی» در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی منتشر شده‌اند که با ادعاهای درمانی گسترده، توجه بسیاری از مردم را به خود جلب کرده‌اند. یکی از شاخص‌ترین این محصولات، پودر ابردوا است که با تبلیغات اغراق‌آمیز، وعده درمان بیماری‌های مزمن و پیچیده را تنها با مصرف یک پودر گیاهی می‌دهد. اما پشت پرده این محصول چیست؟ سازنده آن کیست؟ و چرا باید به شدت نسبت به چنین تبلیغاتی هوشیار بود؟
معرفی پودر ابردوا
پودر ابردوا محصولی است که تحت عنوان «طب اسلامی» به بازار عرضه می‌شود. این محصول در تبلیغات خود، مدعی درمان ده‌ها بیماری و اختلال جسمی و روانی است. در فهرستی بلندبالا، این پودر ادعا دارد که می‌تواند بیماری‌هایی نظیر:
- افسردگی، استرس و بی‌خوابی
- ریزش مو و سفیدی زودرس
- مشکلات گوارشی مانند زخم و رفلاکس معده
- دیابت و بیماری‌های قلبی
- انواع عفونت‌ها و دردهای مفصلی
- ناباروری، سرطان، ام‌اس و حتی پارکینسون را بهبود بخشد یا به‌طور کامل درمان کند. این ادعاها هیچ پایه علمی ندارند و هیچ تحقیق بالینی یا مجوز رسمی از نهادهای پزشکی کشور برای آن‌ها وجود ندارد.
بررسی ادعاهای درمانی
بسیاری از ادعاهای مطرح‌شده درباره اثربخشی پودر ابردوا خلاف اصول علم پزشکی و فاقد شواهد علمی‌اند. در تبلیغات این محصول آمده است:
«ناگفته نمونه حتی روی محصول بارکد اصالت کالا داره و همچنین شناسه ملی و شماره ثبت داره که مشخص میشه محصول اصل و مورد تایید دانشگاه علوم پزشکی مشهد و دانشگاه فردوسی هستش.» آرشیو
اما بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد:
- دانشگاه علوم پزشکی مشهد بارها اعلام کرده است که طب اسلامی را به رسمیت نمی‌شناسد و هیچ‌گونه تأییدی بر محصولات تحت این عنوان ندارد.
- دانشگاه فردوسی مشهد نیز یک نهاد آموزشی و تحقیقاتی است و اساساً وارد تأیید محصولات تجاری و دارویی نمی‌شود.
- استفاده از نمادهای ملی مانند «بارکد اصالت» و «شماره ثبت» در صورت عدم دریافت رسمی از سازمان غذا و دارو، مصادیق جعل و تبلیغات فریبنده است.
محمدهادی اصغری؛ سازنده پودر
سازنده این محصول شخصی به نام محمدهادی اصغری است. او در تبلیغات خود را با عنوان «طبیب اصغری، احیاگر طب ایرانی اسلامی» معرفی می‌کند. در گفت‌وگویی که با وی انجام شده، او اعلام کرده که هیچ‌گونه مدرک علمی یا پزشکی ندارد و هیچ مجوزی برای تولید و توزیع محصول دریافت نکرده است. وی دلیل این موضوع را «مافیای دارو» عنوان کرده، در حالی‌که قانون به‌صراحت اعلام می‌کند فروش دارو و مکمل‌های گیاهی نیازمند مجوز رسمی از سازمان غذا و دارو است.
تبلیغات گسترده در ایتا و اینستاگرام
این شخص دارای کانال رسمی در پیام‌رسان ایتا و اینستاگرام است با آدرس مشخص و آمار زیر:
- بیش از 166,300 دنبال‌کننده
- بیش از 2,500 تصویر
- حدود 984 ویدیو تبلیغاتی
- و 71 فایل (احتمالاً شامل بروشورها، نسخه‌های طب اسلامی و فهرست قیمت)
در کانال ایتا، تبلیغات انبوه برای فروش محصولات مختلف با برند ابردوا انجام می‌شود و نشان می‌دهد که میزان فروش این محصول به سطح بسیار بالایی رسیده است.
ویدیوهای رضایتی و اثر پلاسیبو
یکی از ابزارهای اصلی فروش این محصول، استفاده از حجم بالایی از ویدیوهایی با محتوای رضایت مشتریان است. در این ویدیوها، افراد مختلف از تأثیرات معجزه‌آسای پودر ابردوا سخن می‌گویند. اما درباره این ویدیوها باید چند نکته را در نظر گرفت:
- اثر پلاسیبو (Placebo Effect): در بسیاری از موارد، صرف باور به تأثیر دارو، موجب بهبود موقت علائم در بیماران می‌شود، حتی اگر دارو فاقد ماده فعال باشد.
- احتمال پرداخت پول به افراد برای ساخت ویدیو نیز وجود دارد، به‌ویژه در مواردی که در کانال‌های متعدد مشابهی، متن و فرم یکسانی در بیان رضایت‌ها دیده می‌شود.
شبکه رپورتاژ آگهی و فروش پورسانتی
بررسی‌ها نشان می‌دهد که تبلیغات مربوط به پودر ابردوا:
- در ده‌ها وب‌سایت خبری و غیرخبری از طریق رپورتاژ آگهی منتشر شده‌اند.
- صفحات متعددی در اینستاگرام با تبلیغات مشابه فعال هستند.
- احتمال شکل‌گیری ساختار هرمی یا پورسانتی در فروش بسیار زیاد است، چرا که افراد مختلف، کد معرف و لینک اختصاصی برای فروش دارند.
اینماد گمراه‌کننده
وب‌سایت فروش این محصول دارای نماد اعتماد الکترونیکی (اینماد) است، اما تحت عنوانی مبهم و نامرتبط یعنی:
«خدمات مراقبت اجتماعی به جز خدمات مراقبتی، حمایتی و مشاوره»
این موضوع خود نشان می‌دهد که نماد دریافت‌شده، برای حوزه‌ای کاملاً غیرمرتبط است و مخاطب را گمراه می‌کند. مطابق آیین‌نامه مرکز توسعه تجارت الکترونیکی، استفاده از اینماد در غیرحوزه ثبت‌شده، تخلف محسوب می‌شود.
گزارش رسمی از مشهد؛ پشت پرده تولید
در سال ۱۳۹۷، دانشگاه علوم پزشکی مشهد در همکاری با دستگاه قضا، سه سوله تولید داروی گیاهی تحت عنوان طب اسلامی را در مشهد پلمب کرد. طبق گزارش رسمی:
- داروها در شرایط بسیار غیربهداشتی توسط اتباع خارجی فاقد تخصص تولید می‌شدند.
- برچسب‌هایی با عنوان «طب اسلامی» بر روی محصولات نصب می‌شد.
- مسئولان دانشگاه علوم پزشکی مشهد اعلام کردند: «طب اسلامی از دید وزارت بهداشت، غیرقانونی و غیرمجاز است و هیچ نوع مجوزی برای آن صادر نمی‌شود».
- این سوله‌ها متعلق به فردی معروف به «پدر طب اسلامی ایران» بودند که به‌صورت غیرمجاز فعالیت می‌کردند.
با درنظر گرفتن شباهت ادعاها و نحوه فعالیت، احتمال ارتباط بین پودر ابردوا و چنین فعالیت‌های زیرزمینی وجود دارد.
بررسی حقوقی
طبق قوانین جاری جمهوری اسلامی ایران:
✅ ماده ۳ قانون مربوط به مقررات امور پزشکی، دارویی و مواد خوراکی و آشامیدنی (۱۳۳۴):
«هر نوع تبلیغ دارو بدون اجازه وزارت بهداشت ممنوع بوده و تخلف از آن مستوجب مجازات کیفری است.»
✅ ماده ۲ قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی، درمانی:
فروش یا عرضه هرگونه دارو و فرآورده درمانی خارج از ضوابط رسمی وزارت بهداشت، جرم محسوب می‌شود.
✅ ماده ۴ قانون تجارت الکترونیکی:
فروش دارو و فرآورده‌های درمانی در بستر تجارت الکترونیکی فقط با مجوز رسمی از نهادهای ذی‌ربط مجاز است.
✅ ماده ۱۶ قانون جرائم رایانه‌ای:
انتشار مطالب گمراه‌کننده در فضای مجازی با هدف فروش، می‌تواند کلاهبرداری اینترنتی تلقی شود.
بنابراین، اقدام فروشندگان پودر ابردوا از چند جهت غیرقانونی است و قابلیت پیگرد کیفری دارد.
نتیجه‌گیری
پودر ابردوا، نماد کامل یک تجارت خطرناک و جعلی در پوشش طب اسلامی است. این محصول:
- فاقد هرگونه مجوز رسمی از وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو است.
- با ادعاهای بی‌اساس و خطرناک در حال فروش انبوه به مردم است.
- از ابزارهای روانی، اثر پلاسیبو، تبلیغات غیرواقعی و ویدیوهای جعلی استفاده می‌کند.
- شبکه‌ای از فروش پورسانتی با استفاده از رسانه‌های مجازی و اینماد گمراه‌کننده را به راه انداخته است.
📣 لازم است مردم پیش از مصرف هرگونه دارو یا مکمل، ابتدا با پزشک متخصص مشورت کنند و فریب تبلیغات ظاهر فریب افراد بدون تخصص را نخورند.
📣 همچنین از نهادهای نظارتی مانند مرکز توسعه تجارت الکترونیکی، پلیس فتا، وزارت بهداشت و دادستانی انتظار می‌رود در این زمینه به‌طور جدی وارد عمل شوند تا از سلامت عمومی مردم حفاظت شود.